II. DOĞALGAZ VE ENERJİ YÖNETİMİ KONGRESİ

SONUÇ BİLDİRGESİ

TMMOB Makina Mühendisleri Odası tarafından Gaziantep Şube yürütücülüğünde 18 - 19 - 20 Eylül 2003 tarihinde Gaziantep Ticaret Odası Konferans Salonunda gerçekleştirilen Doğal Gaz ve Enerji Yönetimi Kongre ve Sergisinde, Konutlarda ve Sanayide Doğal Gaz Uygulamaları, Doğal Gaz Temini ve Tüketim Politikaları, Şehir içi Gaz Dağıtım ve Proje ve Uygulama Esasları, Doğal Gazın Alternatif Enerji Olarak Kullanımı ve Enerji Yönetimi Konularında 6 oturumda 20 bildiri sunulmuştur. Kongrede Enerji Politikaları ve Doğal Gaz Sektöründe ki Yasal Düzenlemeler ve Uygulamalar Konulu Panel yapılmıştır. Tüm bunların ışığında oluşturulan sonuç bildirgesini kamuoyuna sunuyoruz.

Ülkemizde enerji üretim ve tüketimine yönelik politikalar belirlenirken, ülke ve toplum çıkarları temel alınmamakta, uluslararası finans kuruluşlarının son yıllarda artan baskısı ve etkisinin sonuçları görülmektedir. Kamusal bir hizmet olan ve toplumsal yarar gözetilmesi gereken enerji üretimi ve tüketimi politikaları üzerine yaratılan dayatmalar sonucu oluşan değişimlerin ve gelişmelerin dikkatle irdelenmesi zorunludur.

Enerji sektöründe yabancı sermaye yatırımlarını arttıracağı iddiasıyla, anayasa değişikliği yapılarak, tahkim Anayasa maddesi haline getirilmiştir. Yap - İşlet - Devret ve Yap - İşlet gibi finansman modelleri ve işletme hakkı devriyle, yapılan özelleştirmeler ve tahkim yasasıyla bir kamu hizmeti olan enerji alanı Danıştay‘ın, dolayısıyla ulusal yargının dışına çıkarılmış, çok uluslu şirketlerin insafına terkedilmiştir. Böylece enerjide iç denetim mekanizmaları devre dışı bırakılmıştır.

Ülkemizde özellikle son on yıldır enerji sektöründeki deneyimli uzmanlar işlevsizleştirilmekte, ETKB, TEAŞ, TEDAŞ, BOTAŞ, DSİ, TTK, TKİ, MTA, EİEİ, EPDK, DPT, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlıkları arasında yetki karmaşası, çok başlılık ve koordinasyon eksikliği devam etmektedir.

1980‘li yıllardaki planlama ve temin anlaşmaları ile 1987 yılında ilk kullanımına başlanan ve bütünüyle ithal edilen doğal gazın tüketimi onbeş yıl içinde 34,1 kat artarak 2002 yılında 17622 milyon m3‘e ulaşmıştır. Alternatif birçok yakıta göre ucuzluğu, kullanım kolaylığı, stoklama sorununun olmayışı vb. üstünlükleri doğal gaza talebi hızla arttırmıştır. Doğal gazın toplam enerji üretimi içindeki payının artmasının yanı sıra, toplam elektrik enerjisi içinde doğal gazın payının % 40‘lara yükselmesine yönelik karar ve uygulamalar, olası uluslararası politik gelişmelere bağlı olarak ithalatın kesilmesi riskini taşıdığından sakıncalıdır. Sonuçta ithal bir enerji kaynağı olan doğal gazın elektrik enerjisi üretimi içindeki payının bu denli yükselmesi rasyonel değildir. Dünyanın diğer ülkelerinde elektrik enerjisi üretiminde doğal gazın kullanım oranı bu denli yüksek değildir. Özellikle ülkemizde varolan yerli enerji kaynaklarının kullanım oranının 1998 yılında %38 iken, 2000 yılında %33‘ lere düşmesi oldukça düşündürücüdür.

18.04.2001 tarihinde yürürlüğe giren 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Yasası meslek odaları ve ilgili kesimlerin görüşleri alınmadan yasalaşmıştır. Yasada öngörülen piyasa kurgusuna göre, ithalatçı şirket doğal gaz ithal edecek, iletim şirketi yurtiçine dağıtacak, toptan satış şirketi ithalatçıdan ve/veya iletim şirketinden satın alacaktır. Dağıtım şirketi ise gazı tüketicilere satacaktır. Piyasa kurallarına göre her kademede faaliyet gösteren şirketlerin amacı da karlarını azamileştirmek olacağı için, doğal gazın kullanıcıya ulaşıncaya kadarki geçen süreç satış fiyatlarına yansıyacak ve dolayısıyla doğal gazın fiyatını arttıracaktır. Bu yasa ile kamu tekeli ortadan kaldırılmakta, kamusal planlama bir kenara bırakılmakta, doğal gazda hizmetin kademelendirilmesi sonucu hizmetin yerine getirilmesi güçleşmekte, yerel yönetimler devre dışı bırakılmaktadır.

Bu görüşler ışığında oluşan önerilerimiz aşağıdadır;

1. Doğal Gaz temin politikalarının oluşturulması, kapalı kapılar ardında gizli diplomasiyle değil ilgili tüm kesimlerin katılımıyla ulusal stratejiler belirlenerek yapılmalıdır.

2. Sektörle ilgili kurumların çalışmaları şeffaf olmalı, bilgi herkesçe erişilebilir ve kullanılabilir olmalıdır.

3. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu‘nun çalışmalarında, ilgili Meslek Odalarının görüş ve önerileri alınmalı, katılımları sağlanmalıdır.

4. Doğal gaz ve elektrik enerjisi üretimi ve tüketimi planlamasında, politika ve önceliklerin tartışılıp, yeniden belirleneceği bir platform oluşturulmalıdır. İlgili tüm tarafların temsil edildiği Ulusal Enerji Enstitüsü ve bu enstitünün alt kolları oluşturularak bir an önce çalışmaya başlaması bir zorunluluk olarak görülmektedir.

5. Elektrik enerjisi üretiminde, dışa bağımlılık azaltılmalı; ulusal kaynaklara ve yenilenebilir enerji kaynaklarına ağırlık verilmelidir.

6. Doğal gazın toplam enerji üretimi içinde payının artmasının yanı sıra, fiili uygulamada toplam elektrik enerjisi içinde doğal gazın payının 2003 yılı başı itibariyle %50‘leri aşmasına yönelik karar ve uygulamaların ne denli sağlıksız olduğu açıktır. Dünyanın diğer ülkelerinde doğal gazın üretimi bu denli yüksek bir öncelik almamaktadır. Sonuçta ithal bir enerji kaynağı olan doğal gazın elektrik enerjisi üretimi içindeki payının bu denli yükselmesi rasyonel değildir.

7. Gaziantep‘te daha önce doğal gaz kullanımına geçen kentlerde yaşanan sorunların yaşanmaması, Gaziantep‘in doğal gaza hazırlıksız yakalanmaması için: İlgili tüm kurumların (Valilik, Belediye Başkanlığı, Sanayi Odası, Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü, Ticaret Odası, Üniversite, Makina Mühendisleri Odası ve TMMOB‘ye bağlı Odalar‘ın katılımıyla Kent Doğal Gaz Hazırlık Çalışma Grubu oluşturulmalıdır. Makina Mühendisleri Odası bu Çalışma Grubunun sekreterliğini üslenebilir.

8. Tüketiciler, enerjinin verimli kullanımına ve ısı yalıtımına özendirilmelidir. Isı yalıtımı devlet tarafından teşvik edilmelidir. Bu konuda halkımızın bilinçlendirilmesi için ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından broşür, afiş, kitapçık vb. yayınlar hazırlanmalı, televizyon ve radyo programları yapılmalıdır.

9. Doğal Gaza Hazırlık İçin Kurumların Yapması Gereken Çalışmalara İlişkin Öneriler ;

9.1. TMMOB Makina Mühendisleri Odası Gaziantep Şubesi
Kent halkını bilgilendirmek ve bu amaçla broşür vb. yayınlar yapmak, panel vb. toplantılar düzenlemek.
Üyelerini eğitmek ve belgelendirmek.
9.2. Valilik

Kamu kuruluşlarının doğal gaza dönüşüm çalışmalarını yönlendirmek, bu amaçla yapması gereken yatırımları yatırım programlarına almalarını sağlamak.

9.3. Belediye Başkanlıkları
Kentsel gaz ihtiyaçlarını belirlemek.

Kentle ilgili imar yerleşim bilgilerini sayısal ortama taşımak.

Kentsel gaz dağıtım sisteminin çalışmasının hazırlıklarını yapmak.

İmar yönetmeliklerinde merkezi ısıtmada ve bireysel ısıtmada güvenliği sağlayıcı gerekli düzenlemeleri yapmak.

9.4. Sanayi Odası ve Organize Sanayi Bölge Müdürlükleri
Organize Sanayi Bölgelerinin gaz ihtiyacını belirlemek

Organize Sanayi Bölgelerinin doğal gaz dağıtım şebekelerinin yatırımlarını planlamak ve gerçekleştirmek

9.5. Üniversiteler
Makina Mühendisliği eğitim programlarında doğal gazla ilgili derslerin yer almasını sağlamak.